ZWARRA BRUNON, literat
| < Poprzednie | Następne > |
BRUNON ZWARRA (18 X 1919 Gdańsk – 14 VIII 2018 Gdańsk), literat. Syn Wojciecha (4 IV 1890 Stara Sikorska Huta koło Kościerzyny – 26 V 1940 Sachsenhausen, od 1919 w Gdańsku, działacza Polonii gdańskiej) i Agnieszki z domu Block (3 IV 1884 Grabowska Huta). W latach
1926–1928 uczeń Senackiej Szkoły Powszechnej przy Reitergasse (ul. Ułańska), w 1929–1935 Gimnazjum Polskiego. Od 14 X 1935 pracował w Emalierni Johannesa Segora we Wrzeszczu (przedsiębiorstwa i zakłady przemysłowe), należał do Katolickiego Stowarzyszenia Młodzieży Męskiej, Zjednoczenia Zawodowego Polaków i KS Gedania. W 1938 uczeń Szkoły Zawodowej Dokształcającej Macierzy Szkolnej (zgodnie z wymogiem formalnym ukończył także szkołę niemiecką), w 1939 zdał egzamin na pomocnika kupieckiego w gdańskiej Izbie Przemysłowo-Handlowej.
Pod koniec sierpnia 1939 udał się do Gdyni z zamiarem wstąpienia do Legionu Gdańskiego. Aresztowany 14 IX 1939, więziony w obozie dla Polaków w Nowym Porcie, od 16 I 1940 w obozie Stutthof, gdzie spotkał ojca, i razem z nim od 20 IV 1940 w obozie w Sachsenhausen. Zwolniony 20 VI 1942, powrócił do pracy w emalierni, w lipcu wcielony do IV grupy niemieckiej listy narodowościowej. W latach 1943–1944 działał w „Gryfie Pomorskim”, w sierpniu 1944 ukrywał się przed aresztowaniem u wuja w Sikorzynie, gdzie poznał przyszłą żonę.
Po 8 IV 1945 w Gdańsku, 16 maja brał udział w reaktywacji KS „Gedania”, uczestniczył w odbudowie zniszczonej emalierni (nowa nazwa: Zakład Lakierniczo-Emalierski „Gedania”, w 1949 przeniesiona na Orunię), jako referent pracował w niej do sierpnia 1950. Następnie pracował w Spółdzielni Pracy Rzemieślniczo-Wędliniarskiej „Wybrzeże” i Wydziale Technicznym Wojewódzkiego Przedsiębiorstwa Komunikacyjnego Gdańsk-Gdynia (WPKGG). W 1954 zdał egzamin w Izbie Rzemieślniczej, zyskując uprawnienia czeladnicze, następnie mistrzowskie, w dziedzinie wyrobu szyldów. W 1955 przeprowadził się do własnego domu w Oliwie, w Kościerzynie założył warsztat produkcji szyldów. Jako prywatny przedsiębiorca wskutek politycznych działań fiskusa w latach 1962–1968 stawał 54 razy przed sądem, władze zajmowały także jego warsztat, surowce, środki produkcji i dom w Oliwie. Mimo uniewinnienia nadal nękany, w 1971 i 1976 rozważał wyjazd na stałe do Niemiec. Sytuacja uległa zmianie w 1979 po interwencji Floriana Wichłacza, przewodniczącego Wojewódzkiego Komitetu Frontu Jedności Narodu w Gdańsku.
W 1965 spisał relację Alfonsa Lessnaua, jedynego kolejarza, który przeżył hitlerowską egzekucję w Szymankowie 1 IX 1939 i był świadkiem na procesie gauleitera Alberta Forstera. Za namową Mariana Pelczara, zajął się pracą pisarską. Relacja Alfonsa Lessnaua stałą się pierwszą ze zbioru 73 relacji o początkach II wojny światowej w Gdańsku, opublikowanych w tomie Gdańsk 1939. Wspomnienia Polaków gdańszczan (1984, 2020). 17 VII 1971 napisał list protestujący przeciwko wydaniu w języku polskim Blaszanego bębenka Güntera Grassa, co było początkiem polemiki, którą prowadził w swych książkach z tym pisarzem. Apogeum tego był w 1993 protest przeciwko przyznaniu Günterowi Grassowi honorowego obywatelstwa miasta Gdańska i związana z tym odmowa przyjęcia tego tytułu przez siebie samego. Wydał także autobiograficzne Wspomnienia gdańskiego bówki (1984–1997) oraz powieści Gdańszczanie (1999–2001) i W gdańskiej twierdzy (2003).
W 1997 uhonorowany Medalem Księcia Mściwoja II. W 1987 laureat Nagrody Artystycznej Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki, w 2017 otrzymał Nagrodę Prezydenta Miasta Gdańska w Dziedzinie Kultury za stworzenie portretu międzywojennego Gdańska oraz za całokształt pracy twórczej. Pośmiertnie odznaczony Krzyżem Oficerskim Order Odrodzenia Polski (2018).
Od 13 VI 1945 żonaty był z Kunegundą z domu Kolenda (16 I 1925 – 20 II 2008 Gdańsk), ojciec Krystyny (ur. 1946), Jadwigi (ur. 1947), Ryszarda (ur. 1949), Marii (ur. 1950), Barbary (ur. 1953) i Janiny (ur. 1957). Pochowany w grobie rodzinnym na Cmentarzu Komunalnym w Oliwie. 18 X 2019, na kamienicy na Biskupiej Górce (w sąsiedztwie nieistniejącego rodzinnego domu, nr 2) odsłonięto poświęconą mu tablicę pamiątkową. 28 X 2019 przy Muzeum Poczty Polskiej, oddziale Muzeum Gdańska, powołano Centrum Pamięci o Polakach z Wolnego Miasta im. Brunona Zwarry. 16 X 2020 jego imię otrzymał tramwaj Pesa Jazz Duo 128NG nr 1061. W wigilię 101. rocznicy urodzin pisarza 17 X 2020 zawiązał się komitet budowy honorującego go pomnika-ławeczki, przekształcony w grudniu tego roku w Stowarzyszenie Ławeczka Brunona Zwarry, który w lipcu 2021 uzyskał wstępną zgodę Prezydenta Miasta Gdańska na jego lokalizację przy ul. Biskupiej 33.
