HEBANOWSKI-DOBROGOYSKI STANISŁAW, reżyser, pisarz, patron gdańskiej ulicy
| < Poprzednie | Następne > |
STANISŁAW WALERY FRANCISZEK WALENTY HEBANOWSKI-DOBROGOYSKI (25 I 1912 Brzóstków koło Jarocina, województwo poznańskie – 18 I 1983 Gdynia), reżyser, pisarz, krytyk literacki i teatralny. Wnuk Stanisława Hebanowskiego (1820–1898), architekta i radcy miasta Poznania, m.in. budowniczego Teatru Polskiego w tym mieście. Syn Bogumiła (21 XI 1870 – 24 X 1953) i Zofii Moniki z Ponikiewskich (5 V 1880 – 17 XI 1958). Po maturze w gimnazjum w Jarocinie w 1929 zapisany został przez ojca na Wydział Rolniczy, samowolnie przeniósł się na Wydział Prawa i fakultatywnie na Wydział Historii Sztuki i Filozofii uniwersytetu w Poznaniu; studiów nie ukończył. W 1932 podróżował po Włoszech (Rzym, Wenecja, Florencja, Werona). W 1938 debiutował jako poeta na łamach „Promu”. Podczas II wojny światowej mieszkał w Warszawie (w 1943 osadzony na Pawiaku) i Lubczy, gdzie pisał opowiadania, które wydał w tomie Ślady czasu (1958).
W 1945 początkowo w Jarocinie i Gnieźnie, od jesieni w Poznaniu, gdzie pracował w Wydziale Kultury i Nauki, od sezonu 1947/1948 jako kierownik literacki w Teatrze Polskim w Poznaniu, w sezonie 1948/1949 w tamtejszej operze, w latach 1960–1963 w Teatrze Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze. W Poznaniu założył teatr Atelier (1957–1958) i Teatr 5 (1961–1963). Dokonał 15 odkryć teatralnych, które po adaptacji (w jego wykonaniu) były realizowane w teatrach (sam wyreżyserował osiem pozycji).
Od 1969 w Gdańsku jako kierownik literacki, od 1973 do emerytury w 1980 kierownik artystyczny Teatru Wybrzeże. Od 1948 należał do Związku Literatów Polskich, w okresie „gdańskim” (1971–1978) – jego prezes. Pracował jako redaktor w poznańskim „Życiu Literackim”, „Echu Teatralnym i Muzycznym”; jako kierownik literacki teatru w Poznaniu był inicjatorem i wydawcą „Proscenium”, w Zielonej Górze wydawał „Zeszyty Teatralne” (w Gdańsku zredagował jeden numer pisma o tym tytule). Jako kierownik literacki i artystyczny teatrów pisał artykuły do programów teatralnych, do prasy regionalnej i ogólnopolskiej.
Do najważniejszych gdańskich adaptacji należą: W mrokach złotego pałacu, czyli Bazylissa Teofanu Tadeusza Micińskiego, tegoż Termopile polskie (reżyseria Marek Okopiński), Sen Felicji Kruszewskiej, Cyganeria warszawska Adolfa Nowaczyńskiego, Samuel Zborowski Juliusza Słowackiego. Zainteresowania translatorskie Hebanowskiego oscylowały między literaturą antyczną a francuską z uwzględnieniem dramatu węgierskiego. Przetłumaczył 25 dramatów, także Raptularz Ponińskiego. Najwięcej realizacji doczekała się Antygona Sofoklesa (nagroda za przekład w 1979). Przełożył Tragedię człowieka Imrego Madácha, tłumaczył i reżyserował Helenę Eurypidesa, Anioła i czarta Ferdynanda Crommelyncka, Triumf miłości Pierre’a de Marivaux. W Gdańsku z dramatu światowego wyreżyserował m.in. Czekając na Godota Samuela Becketta, Maleńką Alicję Edwarda Albeego, Cmentarzysko samochodów Fernanda Arrabala, Teatr odwiecznej wojny Nikołaja Jewreinowa, Nieporozumienie Alberta Camusa i Makbeta Williama Shakespeare’a, a z dramatu polskiego m.in.: Wesele Stanisława Wyspiańskiego, Złodzieja idealnego Jarosława Iwaszkiewicza, Wychowankę oraz Zemstę Aleksandra Fredry. W Operze Bałtyckiej wyreżyserował: Króla Rogera Karola Szymanowskiego, Samsona i Dalilę Camille’a Saint-Saënsa i Faworytę Gaetana Donizettiego. W okresie gdańskim w teatrze TVP reżyserował: Malowidła na drzewie oraz Obrzęd Ingmara Bergmana, Rogacza wspaniałego Fernanda Crommelyncka, Lata oraz Czerwony bukiet Tadeusza Rittnera, Grę Jerzego Żuławskiego i Wychowankę Fredry.
Realizował teatr metafizyczny, próbując zgłębiać tajemnice egzystencji człowieka. Miłośnik książek, posiadał księgozbiór przekraczający 10 000 egzemplarzy. Zmarł na dworcu kolejowym w Gdyni, w trakcie podróży do Szczecina na próby teatralne. Pochowany w Gieczu pod Poznaniem, byłym majątku dziadka.
Odznaczony był m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1956). Żonaty był m.in. z Heleną z domu Kęszycką (10 I 1913 Błociszewo – 18 I 1983) i z Ireną Maślińską, ojciec Marka (3 III 1933 – 3 III 2019 Warszawa), lekarza-nefrologa, prof. dr hab. nauk medycznych, w latach 1984–2003 kierownika Zakładu Medycyny Rodzinnej Akademii Medycznej w Gdańsku, członka honorowego Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce, Ewy Zofii (24 XII 1935 – 29 XII 1964), Juliusza (8 XI 1938 – 20 V 2022 Warszawa), artysty-plastyka, Estery Joanny (29 VIII 1951 – 18 IV 2015 Gdańsk), od 1992 doktora chemii, pracowniczki Wydziału Chemii Uniwersytetu Gdańskiego i Marii (ur. 12 I 1953).
