GOLDWASSER, wódka gdańska

Z Encyklopedia Gdańska
Skocz do: nawigacji, wyszukiwania

< Poprzednie Następne >
Dirck Bestvater, współwłaściciel wytwórni Der Lachs (Pod Łososiem) 1758–1798
Wytwórnia Lachs (Pod Łososiem) w 1740 (według późniejszego obrazu)
Wnętrze probierni wódek Der Lachs (Pod Łososiem)
Restauracja Der Lachs (Pod Łososiem), około 1941
Restauracja pod Łososiem, 2010
Restauracja „Pod Łososiem”, z fragmentem muralu Rafała Roskowińskiego, 2016
Księga jubileuszowa 300-lecia wytwórni Der Lachs (Pod Łososiem), 1598-1898
Etykieta likieru Goldwasser, lata 70. XX wieku

GOLDWASSER (Gulden-Wasser, Złota Wódka), popularna wódka gdańska ( gorzelnictwo, likiery) o minimalnej 40% zawartości alkoholu, likier ziołowo-korzenny. Początki firmy produkującej Goldwasser związane są z osobą producenta likierów, menonity Ambrosiusa Vermöllena, kupca przybyłego w 1567 z Niderlandów, z Lier (francuskie Lierre, obecnie Belgia, prowincja Antwerpia), od 18 VII 1598 posiadającego obywatelstwo gdańskie. Pracował na terenie Starych Szkotów, mieszkając z ojcem Kwirynem, sprzedawcą Biblii, od 22 II 1599 żonaty był z Anną Pen z Heilige-Geist-Gasse (ul. Św. Ducha).

Od 1704 Goldwasser produkowany był już przy Breitgasse 51/52 (ul. Szeroka), w domu wynajmowanym od cystersów z Oliwy, gdzie znajdowała się także probiernia-restauracja „Der Lachs” („Pod Łososiem”), nazwę przejęto od poprzednio wynajmującego ten dom (od 1701) producenta Siegfrieda Sartoriusa (brata profesora Gimnazjum Akademickiego Johannesa Sartoriusa). W rękach rodziny Vermöllen firma pozostawała do 1708, po Ambrosiusie prowadzili ją Ahrent i Peter, w 1708 wnuk Ambrosiusa, Salomon. Do 1711 zarządzał nią szwagier Salomona, Isaac Wedling, po nim wdowa, od 1730 do 1758 ich syn Isaac Wedling i Dirck Hecker, po tym ostatnim w 1758–1798 jego córka Adelgunda Hecker (1733–1809) i jej mąż, kupiec i armator Dirck Bestvater (1723–1798) (zob. gdańska flota handlowa 1454–1793, tabela). Do wydzierżawianego domu dołączono sąsiedni, pod nr 51. W latach 1798–1831 właścicielem był drugi mąż Adelgundy, Carl Gottfried Henrichsdorff, następnie w 1831–1836 jego bratanek Johann Carl Friedrich Henrichsdorff, w 1836–1866 wdowa po nim Marianne Angelica z domu Almonde, która po konfiskacie opactwa oliwskiego nabyła budynek nr 52 już na własność. Do firmy dołączono kamienice Henrichsdorffów przy Heilige-Geist-Gasse 85 i 86 (ul. Św. Ducha 103 i 101), przez zaplecze połączone z dotychczasowymi przy Breitgasse (ul. Szeroka). W 1866–1909 firma należała do córki tych ostatnich, Marii Anny Henrichsdorff (1828–1909), od 1847 żony Adalberta von der Marwitz (1821–1904). Do 1945 własność pozostała w rękach rodziny von der Marwitz, w 1935 lista spadkobierców Marii Anny i Adalberta obejmowała 47 osób.

Właściciele oddawali firmę w dzierżawę, kolejno zarządzali nią: 1832–1856 Gustav Adolph Fischer, 1856–1882 Heinrich Adolph Kupferschmidt, 1882–1922 Eduard Emil Unruh, 1923–1945 jego syn Erich Carl Kurt Unruh. W 1923 starszy z synów, Wilhelm Emil Walter Unruh założył filię firmy w Berlinie. 18 VII 1938 (w 340-lecie założenia firmy) otwarto w gdańskiej restauracji „Der Lachs” firmowe muzeum.

Od 1958 w odbudowanej po zniszczeniach wojennych dawnej siedzibie restauracji „Der Lachs” mieścił się magazyn Centrali Zaopatrzenia Szkół „CEZAS”. Po adaptacji pomieszczeń (sale i zaplecze według projektu architekta Henryka Kitowskiego, hol – Romana Sznajdera) 25 V 1976 otwarto podlegającą Gdańskim Zakładom Gastronomicznym luksusową restaurację „Pod Łososiem” (jednorazowo na 100 osób i 20 w coctailbarze), prowadzoną przez Kazimierza Szewczyka, od 1977 przez rodzinę Robakowskich (Gerarda i jego syna Mieczysława), od 1 X 1990 ich lokal prywatny. 7 VII 1998 na budynku restauracji umieszczono wykonaną wedle projektu Ludmiły Ostrogórskiej tablicę z brązu, z napisem „Pamięci holenderskiego gorzelnika Ambrożego Vermoellena twórcy receptury sławnej gdańskiej wódki Goldwasser, założyciela Domu pod Łososiem „Der Lachs" w 400-lecie nadania obywatelstwa gdańskiego. Gdańszczanie AD 1998”. 24 IX 2019 restaurację zamknięto, tablicę zdemontowano, lokal nabył nowy właściciel, zmienił jej nazwę na „Winne Grono” i działał tu do 2022. O dawnym przeznaczeniu informuje płaskorzeźba łososia nad wejściem i mural Rafała Roskowińskiego na fasadzie kamienicy. MrGl SR

Po II wojnie światowej goldwasser produkowany w Polsce w ramach monopolu państwowego, początkowo w Starogardzie Gdańskim, następnie w Poznaniu (w 2008 zmieniono wzór etykiety i kształt butelki), produkcję wstrzymano w 2009. W Niemczech produkcję wznowiono w 1971 w Hardenbergu (region Weserbergland w środkowych Niemczech) w firmie Hardenberg-Wilthen AG, która jest jedynym prawnym spadkobiercą dawnej firmy gdańskiej i właściwym depozytariuszem oryginalnej receptury „złotej wódki”, oprawionego w czarną skórę rękopisu Ambrosiusa Vermöllena, przechowywanego w sejfie właściciela gorzelni Gräflich von Hardenberg’sche Kornbrennerei.

Goldwasser sprzedawany był i jest w charakterystycznych, kanciastych butelkach, początkowo ciemnych, następnie jasnych, przezroczystych (dla prezentacji wirujących płatków złota). Receptura tajna, według prób jej odtworzenia z XVII wieku: na sztof (= 1,4 litra) wchodziło sześć łutów (1 łut = 13,56 g) anżeliki, sześć łutów korzeni tataraku, dwa łuty korzeni mistrzowca, dwa łuty korzeni dziewięćsiłu, dwa i pół łuta korzenia kurkumy, łut korzeni gencjany, łut ziela pieprzowego, łut driakwi, łut „diabelskiego ziela”, 10 łutów owoców jałowca, garść winnej ruty, garść świeżej ruty, pewne ilości sandałowca, rozmarynu i innych egzotycznych przypraw, które zalewano w alembiku (naczynie służące do destylacji) sztofem dobrej anyżówki bądź gorzałki francuskiej, a następnie – po odcedzeniu – dolewano osiem sztofów (około 11 litrów) wódki czystej, dodawano do smaku cukier oraz – co stanowiło o marce i wyjątkowości napitku – 22-karatowe płatki złota. Znana była odmiana wódki złotej bez dodatku złotych płatków, za to z dużą ilością aromatycznych korzeni, przypraw i owoców. Sporządzano ją z następujących składników: kardamonu, ziela pieprzowego, kameliny, goździków, imbiru, kwiatów i gałki muszkatołowej, kolendry, kurkumy, liści laurowych, anżeliki, skórki cytrynowej i pomarańczowej, rozmarynu, nasion kopru zwykłego i włoskiego, kminku, anyżu, owoców jałowca, majeranku, tymianku, szałwii, galgantu, kwiatów lawendy z dodatkiem chmielu, a nawet nasion natki i korzenia pietruszki, strąków długiego pieprzu oraz truskawek. Łącznie na kwartę (około ośmiu litrów) wódki przypadało około 22 kg dodatków. DK

Osobiste
Przestrzenie nazw

Warianty
Widok
Działania
Partner Główny



Wydawca Encyklopedii Gdańska i Gedanopedii


Partner technologiczny Gedanopedii